برفک دهان: علت ها، علائم، درمان ها و پیشگیری

برفک دهان یا عفونت قارچی دهانی یکی از مشکلات شایع و آزاردهنده ای است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود با آن مواجه می شوند. این بیماری عفونی ناشی از رشد بیش از حد قارچ کاندیدا آلبیکنس در دهان است که به ویژه در کودکان و افراد با سیستم ایمنی ضعیف دیده می شود. در این مقاله، به بررسی علت ها، علائم، روش های درمان و راه های پیشگیری از این عفونت قارچی می پردازیم تا بتوانید به طور کامل با این مشکل آشنا شده و اقدامات لازم را برای پیشگیری یا درمان آن انجام دهید.

برفک دهان چیست؟

برفک دهان، که با نام های عفونت قارچی دهان یا کاندیدیازیس دهانی نیز شناخته می شود، عفونتی است که به دلیل رشد قارچ کاندیدا آلبیکنس روی مخاط دهان به وجود می آید. در حالت طبیعی، این قارچ به مقدار کمی در دهان، پوست و سایر نقاط بدن زندگی می کند و مشکلی ایجاد نمی کند. اما وقتی تعادل فلور طبیعی دهان به هم می خورد، کاندیدا آلبیکنس شروع به رشد بیش از حد می کند و باعث ایجاد علائمی نظیر لکه های سفید و درد در دهان می شود.

علت های عفونت قارچی دهان

دلایل مختلفی می توانند باعث رشد غیرعادی قارچ در دهان شوند. آگاهی از این عوامل می تواند به شما کمک کند تا از ابتلا به این عفونت جلوگیری کنید. افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت قارچی دهان قرار دارند. این وضعیت می تواند در اثر بیماری های مزمن مثل دیابت، سرطان، یا ایدز و همچنین در افراد مسن و کودکان بروز کند.

آنتی بیوتیک ها، علاوه بر از بین بردن باکتری های مضر، باکتری های مفید دهان را نیز از بین می برند که منجر به رشد قارچ کاندیدا می شود. استفاده مداوم از استروئیدهای دهانی یا داروهای مهارکننده سیستم ایمنی نیز خطر ابتلا به عفونت قارچی دهان را افزایش می دهد. قند بالا در بزاق دهان، محیط مناسبی برای رشد قارچ فراهم می کند. افراد مبتلا به دیابت، به ویژه کسانی که دیابتشان به خوبی کنترل نمی شود، بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند.

استفاده از پروتزها و دندان های مصنوعی که به خوبی در دهان جای نمی گیرند یا بهداشت دهان و دندان را رعایت نمی کنند، می تواند محیطی مرطوب و مناسب برای رشد قارچ ایجاد کند. علاوه بر این خشکی دهان که به دلیل کمبود بزاق یا استفاده از داروهای خاص ایجاد می شود، یکی دیگر از دلایل رایج رشد قارچ در دهان است. بزاق، به طور طبیعی خاصیت ضدباکتری و ضد قارچی دارد و با کاهش آن، محیط مناسبی برای رشد قارچ فراهم می شود.

علائم برفک دهان

عفونت قارچی دهان با علائم و نشانه های مشخصی ظاهر می شود که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم. توجه به این علائم می تواند به شما در تشخیص سریع تر این عفونت کمک کند. وجود شکل ظاهری شبیه به لکه های پنیر نرم، معمولاً اولین علامت عفونت قارچی دهان است. این لکه ها ممکن است در قسمت های داخلی گونه، روی زبان و گاهی اوقات در لوزه ها و سقف دهان نیز مشاهده شوند.

بیمارانی که به عفونت قارچی دهان مبتلا هستند، اغلب از درد و سوزش در ناحیه دهان شکایت دارند. این درد ممکن است هنگام خوردن یا نوشیدن بیشتر شود. یکی دیگر از علائم این عفونت، کاهش حس چشایی یا تلخی دهان (احساس طعم فلزی و تلخ در دهان) است. این علامت ممکن است برای برخی افراد آزاردهنده باشد. در موارد شدیدتر، خشکی و ترک در گوشه های دهان نیز دیده می شود. این علامت به ویژه در افرادی که از پروتزهای دندانی استفاده می کنند، شایع تر است.

روش های تشخیص عفونت قارچی دهان

برای تشخیص دقیق این بیماری، بهتر است به دندانپزشک یا پزشک عمومی مراجعه کنید. پزشک ممکن است با معاینه دهان و مشاهده علائم، بیماری را تشخیص دهد. در برخی موارد، برای اطمینان بیشتر، نمونه ای از لکه های سفید برداشته شده و به آزمایشگاه فرستاده می شود تا نوع قارچ مشخص شود.

روش های درمان برفک دهان

درمان عفونت قارچی دهان شامل استفاده از داروهای ضدقارچ، رعایت بهداشت دهان، تنظیم رژیم غذایی و در صورت لزوم، تنظیم یا تعویض پروتزهای دندانی است. در ادامه، هر یک از این روش ها را به تفصیل شرح می دهیم.

داروهای ضد قارچ

استفاده از داروهای ضدقارچ متداول ترین روش درمان محسوب می شود. این داروها شامل نیستاتین و کلوتریمازول هستند که به صورت موضعی (قرص مکیدنی یا مایعات دهانی) یا خوراکی استفاده می شوند. نیستاتین به شکل مایع دهانی تجویز می شود و پس از غرغره و چرخاندن آن در دهان، به خوبی با مخاط دهان تماس پیدا می کند و به سرعت قارچ ها را از بین می برد. کلوتریمازول نیز به صورت قرص مکیدنی مصرف می شود و به تدریج در دهان حل می شود و به این ترتیب با قارچ ها مبارزه می کند. مدت و دوز مصرف داروهای ضدقارچ با توجه به شدت عفونت متفاوت است و باید حتماً با تجویز پزشک استفاده شود تا اثر مطلوب داشته باشد.

درمان برفک دهان با دهانشویه های ضد قارچ

دهانشویه نیز می تواند به کاهش علائم عفونت قارچی دهان کمک کند. دهانشویه های ضد قارچ دارای ترکیباتی هستند که با ایجاد محیطی نامناسب برای قارچ ها، از رشد و گسترش آن ها جلوگیری می کنند. این دهانشویه ها معمولاً به صورت روزانه و به مدت چند روز متوالی استفاده می شوند تا اثرات آن ها به صورت کامل نمایان شود. برخی از دهانشویه های تجاری ممکن است حاوی الکل باشند که می تواند مخاط دهان را خشک کند؛ بنابراین بهتر است با مشورت پزشک، دهانشویه مناسبی انتخاب کنید.

رعایت بهداشت دهان و دندان

رعایت بهداشت دهان و دندان یکی از مهم ترین گام ها برای پیشگیری و درمان عفونت قارچی دهان است. مسواک زدن روزانه دو بار با استفاده از خمیر دندان های مناسب و استفاده منظم از نخ دندان به تمیز نگه داشتن دهان کمک می کند. همچنین، تمیز کردن زبان با استفاده از برس مخصوص زبان یا پشت مسواک از دیگر راهکارهای مهم است. زبان محیط مناسبی برای رشد قارچ ها و باکتری هاست و تمیز کردن آن به کاهش خطر ابتلا به برفک کمک می کند.

کاهش مصرف قند و کربوهیدرات برای درمان برفک دهان

رژیم غذایی نیز تاثیر زیادی بر رشد قارچ های دهانی دارد. قارچ های دهانی برای رشد و تکثیر به قند نیاز دارند و مصرف زیاد مواد قندی و کربوهیدرات ها می تواند شرایط رشد قارچ ها را تسهیل کند. کاهش مصرف خوراکی های شیرین، نوشابه ها و تنقلات قندی به درمان و پیشگیری از برفک کمک می کند. همچنین، مواد غذایی با شاخص قند پایین تر می توانند جایگزین بهتری باشند و سلامت عمومی بدن و دهان را تقویت کنند. مصرف میوه ها و سبزیجات تازه نیز به بهبود سیستم ایمنی بدن کمک می کند و از این طریق می تواند در جلوگیری از عفونت های قارچی موثر باشد.

تنظیم و تعویض پروتزهای دندانی نامناسب

افرادی که از پروتزهای دندانی استفاده می کنند باید توجه خاصی به بهداشت آن ها داشته باشند. پروتزهای نامناسب می توانند نواحی مرطوب و بسته ای را در دهان ایجاد کنند که محیط مناسبی برای رشد قارچ هاست. اگر پروتزها به درستی در دهان قرار نگیرند یا زخم هایی در لثه ایجاد کنند، عفونت قارچی دهان به سرعت گسترش می یابد. برای پیشگیری از این مشکل، پروتزها را باید به صورت روزانه تمیز کنید و شب ها آن ها را از دهان خارج کنید. همچنین، در صورت قدیمی یا فرسوده بودن پروتزها، بهتر است آن ها را تعویض کنید و به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید تا وضعیت پروتزها بررسی و در صورت لزوم تنظیم شوند.

راه های پیشگیری از برفک دهان

پیشگیری همیشه بهترین راه مقابله با بیماری هاست. بهداشت دهان و دندان مهم ترین عامل در جلوگیری از رشد قارچ ها عفونی دهان است. مسواک زدن دوبار در روز و استفاده از نخ دندان می تواند به حفظ سلامت دهان و دندان کمک کند. آنتی بیوتیک ها و استروئیدها تعادل باکتری ها و قارچ های دهان را به هم می زنند و باعث رشد بیش از حد قارچ ها می شوند. در صورت امکان، مصرف این داروها را تحت نظر پزشک کنترل کنید.

مصرف آب به اندازه کافی و جویدن آدامس بدون قند می تواند به حفظ رطوبت دهان کمک کند و از خشکی دهان که محیط مناسبی برای رشد قارچ ها است، جلوگیری کند. مصرف مواد غذایی سالم و متنوع و کاهش مصرف قند و شیرینی ها می تواند به کاهش خطر ابتلا به برفک کمک کند. سیستم ایمنی قوی، نقش مهمی در جلوگیری از رشد قارچ ها در بدن دارد. مصرف غذاهای غنی از ویتامین ها و مواد معدنی و سبک زندگی سالم به تقویت سیستم ایمنی شما کمک می کند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

اگر علائم برفک دهان پس از چند روز بهبود نیافت یا به طور مداوم در حال بازگشت است، حتماً به پزشک مراجعه کنید. در موارد شدیدتر، این عفونت می تواند به قسمت های دیگری از بدن سرایت کند و مشکلات جدی تری ایجاد کند.

خلاصه موضوع

برفک دهان یا عفونت قارچی دهان، عفونتی است که می تواند بسیار آزاردهنده باشد، اما خوشبختانه با رعایت نکات بهداشتی و استفاده از درمان های مناسب، به راحتی قابل پیشگیری و درمان است. با آگاهی از علت ها و علائم این بیماری و توجه به روش های درمانی و پیشگیری، می توانید از سلامت دهان و دندان خود محافظت کنید.

سوالات متداول