عکس دندان چیست؟ کاربرد، انواع و مراحل انجام آن

تصویربرداری دندان یا همان رادیوگرافی دندان یکی از ابزارهای بسیار مهم در دندانپزشکی است که به پزشکان کمک می کند تا مشکلات پنهان دندانی و فکی را شناسایی کنند. این روش غیر تهاجمی، به وسیله اشعه ایکس انجام می شود و به دلیل دقت بالا، از اصلی ترین روش ها برای بررسی وضعیت دندان ها و استخوان فک است. در این مقاله، به بررسی انواع عکس دندان، کاربردهای مختلف آن و مزایا و معایب این روش تشخیصی خواهیم پرداخت.

اهمیت عکس دندان

رادیوگرافی یا عکس دندان نقش مهمی در تشخیص مشکلاتی دارد که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیستند. این مشکلات می توانند شامل پوسیدگی های پنهان، شکستگی های کوچک، عفونت های ریشه، و ناهنجاری های فکی باشند. از آنجا که دندان ها و استخوان های فک در معرض فشار و تغییرات مداوم هستند، این نوع تصویربرداری ها امکان تشخیص به موقع و پیشگیری از مشکلات بزرگ تر را فراهم می آورند.

انواع عکس دندان

رادیوگرافی داخل دهانی

رادیوگرافی داخل دهانی یکی از رایج ترین انواع تصویربرداری در دندانپزشکی است که اطلاعات دقیقی از دندان ها، لثه ها و استخوان های اطراف آنها فراهم می کند. این نوع تصویربرداری در داخل دهان بیمار انجام می شود و شامل عکس های بایت وینگ، پری اپیکال و اکلوزال است.

بایت وینگ معمولاً برای بررسی پوسیدگی بین دندان ها استفاده می شود. دندانپزشک به کمک این تصاویر به خوبی فاصله بین دندان ها و نواحی پنهان شده را بررسی می کند. پری اپیکال تصویری است که تمام دندان و ریشه آن را نشان می دهد. این نوع تصویربرداری برای تشخیص مشکلات ریشه و لثه مورد استفاده قرار می گیرد. با اُکلوزال دندان ها از زاویه ای دیده می شوند که به تشخیص و درمان ناهنجاری های فکی و دندانی کمک می کند.

رادیوگرافی خارج دهانی

تصویربرداری خارج دهانی به پزشکان کمک می کند تا وضعیت فک و دندان ها را از بیرون دهان بررسی کنند و شامل پانورامیک و سفالومتریک است. پانورامیک (OPG) تصویری است که کل فک بالا و پایین را در یک تصویر نمایش می دهد. این نوع رادیوگرافی برای بررسی دندان های عقل، کیست دندان و ناهنجاری های فک استفاده می شود. سفالومتریک بیشتر در درمان های ارتودنسی استفاده می شود و به متخصصان کمک می کند ساختارهای فکی و صورت را بررسی کنند.

کاربردهای عکس دندان

تشخیص پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان همیشه در معاینات معمول قابل مشاهده نیستند، به خصوص اگر بین دندان ها قرار داشته باشند. تصویربرداری دندان به دندانپزشکان کمک می کند تا این پوسیدگی های پنهان را شناسایی کنند و قبل از اینکه به مشکلات بزرگ تری تبدیل شوند، برای ترمیم و پر کردن دندان اقدام کند.

بررسی وضعیت دندان های عقل

دندان های عقل که در انتهای فک قرار دارند، اغلب به طور کامل رشد نمی کنند و به دلیل عدم جای کافی، ممکن است نهفته باقی بمانند. این وضعیت می تواند به عفونت یا مشکلات دیگر منجر شود. با کمک رادیوگرافی پانورامیک، دندانپزشک می تواند موقعیت دقیق دندان را بررسی کند و تصمیم به کشیدن دندان عقل یا جراحی آن بگیرد.

ارزیابی وضعیت قبل از ایمپلنت با عکس دندان

برای نصب ایمپلنت های دندانی، پزشک نیاز دارد تا وضعیت استخوان فک را به دقت بررسی کند. تصاویر پانورامیک و سی تی اسکن دندان از مهم ترین ابزارهایی هستند که برای ارزیابی سلامت و حجم استخوان های فک استفاده می شوند. این اطلاعات به پزشک کمک می کند تا بهترین مکان و زاویه برای قرار دادن ایمپلنت را انتخاب کند.

تشخیص عفونت ریشه و مشکلات لثه

در مواردی که بیمار با درد دندان مواجه است و معاینه بالینی قادر به تشخیص مشکل نیست، رادیوگرافی دندان می تواند به شناسایی عفونت دندان و ریشه آن یا مشکلات لثه کمک کند. این مشکلات معمولاً از چشم پنهان می مانند و بدون تصویربرداری تشخیصی ممکن است به مشکلات جدی تری منجر شوند. معمولا برای تشخیص محل دقیق پوسیدگی و عفونت در درمان عصب کشی دندان از تصویر برداری استفاده می شود.

مزایا

رادیوگرافی مزیت های زیادی برای بیمار و دندانپزشک دارد. به عنوان مثال تصویربرداری دندان با اشعه ایکس به پزشکان این امکان را می دهد تا به سرعت مشکلات پنهان دندانی و فکی را شناسایی کنند. با تشخیص زودهنگام مشکلات دندانی، می توان از درمان های پیچیده تر مانند جراحی های گسترده جلوگیری کرد.

 رادیوگرافی روشی کاملاً غیرتهاجمی است و هیچ گونه دردی برای بیمار به همراه ندارد و تنها چند ثانیه طول می کشد. بیمار بلافاصله پس از تصویربرداری می تواند به فعالیت های روزمره خود ادامه دهد. یکی دیگر از مزایای تصاویر دندانی برنامه ریزی درمان است. به عنوان مثال رادیوگرافی سفالومتریک به پزشکان کمک می کند تا تغییرات مورد نیاز در طول درمان ارتودنسی را با دقت بیشتری برنامه ریزی کنند.

مراحل گرفتن عکس دندان

گرفتن تصاویر دندانی برای تشخیص مشکلات دندانی و ارزیابی سلامت دندان ها استفاده می شود. در اینجا مراحل کلی آن بررسی می کنیم. ابتدا بیمار باید در موقعیت مناسب قرار گیرد. در مطب دندانپزشکی، بیمار معمولاً بر روی صندلی دندانپزشکی می نشیند و از او خواسته می شود تا خود را به طور کامل آرام کند.

برای محافظت از سایر قسمت های بدن از تابش اشعه، معمولاً یک پیش بند سربی به بیمار داده می شود. این پیش بند به ویژه برای حفاظت از غده تیروئید اهمیت دارد. دندانپزشک یا تکنسین رادیولوژی دندان، فیلم رادیوگرافی یا سنسور دیجیتال را درون دهان بیمار قرار می دهد. این فیلم یا سنسور باید در موقعیت درست و نزدیک به دندان های مورد نظر قرار گیرد.

دستگاه رادیوگرافی تنظیم می شود تا زاویه و موقعیت مناسب برای گرفتن عکس تنظیم شود. دندانپزشک یا تکنسین باید اطمینان حاصل کند که دستگاه به درستی تنظیم شده است. بیمار باید در این مرحله به طور کامل بی حرکت بماند. دستگاه رادیوگرافی شروع به تابش اشعه می کند و تصویری از دندان ها و ساختارهای اطراف آنها به دست می آید.

 هزینه عکس دندان

هزینه رادیولوژی دندان می تواند بسته به نوع رادیوگرافی و محل ارائه خدمات متفاوت باشد. عکس های معمولی (پری اپیکال و بایت وینگ) معمولاً هزینه ای بین 100,000 تا 200,000 تومان دارند. قیمت رادیوگرافی پانورامیک بین 300,000 تا 500,000 تومان است.  هزینه رادیوگرافی دیجیتال معمولاً بین 150,000 تا 250,000 تومان است. CBCT یا توموگرافی کامپیوتری دندانی هزینه ای بین 600,000 تا 1,000,000 تومان دارد.

عوارض احتمالی عکس دندان

هرچند تصویربرداری دندان با اشعه ایکس به طور کلی بی خطر تلقی می شود، اما استفاده مکرر از آن می تواند میزان کمی از اشعه را به بدن وارد کند. برای کاهش خطرات احتمالی، دندانپزشکان معمولاً از محافظ های سربی برای بیماران استفاده می کنند. این محافظ ها کمک می کنند تا از تابش اشعه به سایر بخش های بدن جلوگیری شود.

در زنان باردار، توصیه می شود در صورت امکان از انجام تصویربرداری دندان خودداری کنند. اشعه ایکس ممکن است به جنین آسیب برساند، بنابراین در چنین شرایطی باید دقت بیشتری صورت گیرد.

جمع بندی

عکس دندان یکی از مهم ترین ابزارهای تشخیصی در دندانپزشکی است که به پزشکان کمک می کند تا مشکلات پنهان و پیچیده دندانی و فکی را با دقت شناسایی و درمان کنند. این روش غیر تهاجمی، سریع و موثر به بیماران کمک می کند تا با درمان های زودهنگام، از بروز مشکلات جدی تر جلوگیری کنند. در حالی که این نوع تصویربرداری عموماً بی خطر است، باید نکات ایمنی مانند استفاده از محافظ سربی و اجتناب از تصویربرداری در دوران بارداری رعایت شود.

سوالات متداول