پوسیدگی دندان به چه معنی است؟ علائم، علت و روش های آن

پوسیدگی دندان یا کرم خوردگی دندان یکی از شایع ترین مشکلات سلامت دهان و دندان در جهان است. این مشکل، که به دلیل تخریب تدریجی ساختار دندان به وجود می آید، می تواند منجر به درد، عفونت و از دست دادن دندان شود. کرم خوردگی دندان معمولاً نتیجه باکتری های موجود در دهان، تغذیه نامناسب و بهداشت ضعیف دهان است. با وجود پیشرفت های زیاد در علم دندان پزشکی و ابزارهای مدرن برای حفظ سلامت دهان، پوسیدگی همچنان به عنوان یکی از مشکلات عمده برای کودکان و بزرگسالان محسوب می شود. در این مقاله به بررسی جامع موضوع کرم خوردگی دندان پرداخته خواهد شد. همچنین به نکات کلیدی مرتبط با تاثیر تغذیه، استفاده از فلوراید و نقش باکتری های دهان در ایجاد این مشکل پرداخته خواهد شد.

پوسیدگی دندان چیست؟

پوسیدگی دندان یا “کرم خوردگی دندان”، به فرایند تخریب تدریجی ساختار دندان ها، به ویژه مینا و عاج دندان، گفته می شود که به دلیل فعالیت باکتری های موجود در دهان رخ می دهد. این باکتری ها با تغذیه از قندها و کربوهیدرات ها، اسید تولید می کنند که به مرور زمان مینای دندان را تضعیف کرده و باعث ایجاد حفره ها و سوراخ های کوچک روی سطح دندان می شود.

علل پوسیدگی

کرم خوردگی دندان نتیجه تعامل بین چندین عامل مختلف است. مهم ترین عوامل عبارت اند از:

باکتری ها

دهان انسان به طور طبیعی حاوی میلیون ها باکتری است که بعضی از آن ها می توانند به تخریب دندان منجر شوند. باکتری هایی مانند استرپتوکوک موتانس (Streptococcus mutans) و لاکتوباسیل ها(Lactobacilli) نقش مهمی در ایجاد پوسیدگی دارند. این باکتری ها از قندها و کربوهیدرات ها به عنوان منبع تغذیه استفاده کرده و اسید تولید می کنند که می تواند مینای دندان را تخریب کند.

تغذیه نامناسب و بهداشت ضعیف دندان

مصرف بیش از حد مواد غذایی و نوشیدنی های قندی و اسیدی یکی از مهم ترین علل ایجاد کرم خوردگی و ایجاد حفره در دندان است. مواد غذایی که حاوی قندهای ساده مانند ساکاروز، فروکتوز و گلوکز هستند، منبع تغذیه مناسبی برای باکتری های دهان به حساب می آیند. مصرف مداوم این مواد غذایی به باکتری ها امکان تولید بیشتر اسید را می دهد که این اسید ها به مرور زمان باعث تخریب مینای دندان و در نتیجه کرم خوردگی می شوند. علاوه بر این عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، مانند مسواک زدن نادرست یا عدم استفاده از نخ دندان، باعث تجمع پلاک های میکروبی روی دندان ها می شود. این پلاک ها حاوی باکتری های مضری هستند که می توانند به راحتی به مینای دندان آسیب بزنند و باعث ایجاد حفره شوند.

کمبود فلوراید

فلوراید یکی از مواد معدنی مهم برای استحکام دندان ها است. این ماده با تقویت مینای دندان، مقاومت آن را در برابر حمله های اسیدی افزایش می دهد. کمبود فلوراید در آب آشامیدنی یا عدم استفاده از خمیردندان های حاوی فلوراید می تواند خطر کرم خوردگی و تخریب دندان را افزایش دهد.

خشکی دهان

خشکی دهان یا کاهش تولید بزاق علت پوسیده دندان از کنار لثه است. بزاق نقش مهمی در شستشوی ذرات غذایی و باکتری ها از سطح دندان ها دارد و همچنین به خنثی کردن اسیدهای تولید شده توسط باکتری ها کمک می کند. عواملی مانند مصرف داروها، بیماری های خاص و کاهش مصرف آب می توانند باعث خشکی دهان شوند.

مراحل پوسیدگی دندان

پوسیدگی به طور کلی در چند مرحله مختلف رخ می دهد:

مرحله اولیه و ایجاد حفره سطحی

در این مرحله، اسیدهای تولید شده توسط باکتری ها باعث شروع فرآیند معدنی زدایی از مینای دندان می شوند. در این مرحله ممکن است لکه های سفید یا کدر روی دندان ها ظاهر شوند که نشان دهنده کاهش مواد معدنی است. اگر در این مرحله اقدام های پیشگیرانه انجام شود، این روند قابل بازگشت است. در صورتی که تخریب سطحی دندان درمان نشود، اسیدها به تدریج به لایه های عمیق تر مینا نفوذ می کنند و حفره های کوچکی روی سطح دندان ایجاد می کنند. این حفره ها در ابتدا سطحی هستند و ممکن است بدون درد باشند.

نفوذ به عاج دندان

با پیشرفت پوسیدگی، اسیدها به لایه عاج دندان، که نرم تر و حساس تر از مینا است، نفوذ می کنند. در این مرحله، دندان حساسیت بیشتری به دما و مواد غذایی شیرین یا اسیدی نشان می دهد و ممکن است درد خفیفی نیز احساس شود. این درد در اثر مصرف مایعات سرد و خوراکی های شیرین بیشتر تجربه می شود.

آسیب به عصب دندان و ایجاد آبسه

در صورت عدم درمان، کرم خوردگی به پالپ دندان، که شامل عصب ها و رگ های خونی است، نفوذ می کند. این مرحله معمولاً با درد شدید همراه است و ممکن است عفونت دندان ایجاد شود. در این حالت، درمان های جدی تری مانند عصب کشی مورد نیاز خواهد بود. در آخرین مرحله، عفونت ممکن است از پالپ دندان به بافت های اطراف گسترش یابد و منجر به تشکیل آبسه دندان شود. این وضعیت می تواند بسیار دردناک و خطرناک باشد و نیاز به درمان فوری داشته باشد.

علائم پوسیدگی دندان

پوسیدگی ممکن است در مراحل اولیه بدون علائم مشخصی باشد، اما با پیشرفت بیماری، علائم خاصی بروز می کنند. درد دندان خفیف، حساسیت دندان، لکه های روی دندان، بوی بد دهان و حفره های قابل مشاهده از علائم کرم خوردگی دندان هستند. این علائم بسیار واضح هستند، با مشاهده آن ها تشخیص پوسیدگی در خانه توسط خود فرد نیز قطعی می شود و باید برای درمان کرم خوردگی اقدام کرد.

روش های پیشگیری

رعایت بهداشت دهان و دندان

با توجه به اینکه پوسیدگی قابل پیشگیری است، اتخاذ روش های مناسب بهداشتی می تواند تا حد زیادی از وقوع آن جلوگیری کند. استفاده منظم از مسواک (حداقل دو بار در روز) و استفاده از نخ دندان به طور روزانه به حذف پلاک ها و باکتری های موجود روی دندان ها کمک می کند. استفاده از خمیردندان های حاوی فلوراید نیز نقش مهمی در تقویت مینای دندان و پیشگیری از تخریب آن دارد.

تغذیه مناسب

تغذیه مناسب با مصرف مواد غذایی کم قند و پرهیز از نوشیدنی های شیرین و گازدار می تواند به کاهش خطر پوسیدگی کمک کند. مصرف مواد غذایی غنی از کلسیم، مانند شیر و لبنیات، همچنین می تواند به تقویت دندان ها کمک کند. کاهش تعداد دفعات مصرف مواد غذایی شیرین و میان وعده های قندی در طول روز می تواند میزان حمله های اسیدی به دهان را کاهش دهد و به این ترتیب خطر پوسیدگی کم می شود.

فلوراید درمانی و مراجعه منظم به دندانپزشک

فلوراید نیز به عنوان یکی از موثرترین مواد معدنی در پیشگیری از کرم خوردگی شناخته می شود. استفاده از آب آشامیدنی حاوی فلوراید، خمیر دندان های فلوراید دار و دهانشویه های حاوی فلوراید می تواند به طور قابل توجهی مقاومت دندان ها را در برابر حمله های اسیدی افزایش دهد. در نهایت مراجعه منظم به دندانپزشک برای انجام معاینات دوره ای و تمیز کردن حرفه ای دندان ها می تواند به شناسایی و درمان زودهنگام آسیب کمک کند. دندانپزشک در صورت نیاز به اعمال پوشش های محافظ مانند سیلانت ها روی دندان ها از تخریب آن جلوگیری می کند.

درمان پوسیدگی دندان

روش های درمانی متنوعی برای کرم خوردگی دندان وجود دارد که با توجه به شدت و مرحله پوسیدگی ممکن است، متفاوت باشند. در مراحل اولیه پوسیدگی، استفاده از فلوراید می تواند به بازسازی و ترمیم مواد معدنی از دست رفته کمک کند. فلوراید به تقویت مینای دندان کمک کرده و مانع پیشرفت پوسیدگی می شود. در صورتی که حفره ای در دندان ایجاد شده باشد، دندانپزشک ممکن است از روش پرکردن دندان و ترمیم استفاده کند. در این روش، ناحیه پوسیده از دندان برداشته و با مواد پرکننده مانند کامپوزیت یا آمالگام جایگزین می شود.

اگر کرم خوردگی به عصب دندان رسیده باشد، عصب کشی دندان ضروری است. در این روش، پالپ دندان که شامل عصب ها و رگ های خونی است، برداشته شده و داخل دندان تمیز و سپس پر و در صورت نیاز دندان روکش می شود. در مواردی که دندان به شدت آسیب دیده و قابل درمان نیست، باید کشیده شود. پس از کشیدن دندان، ممکن است نیاز به کاشت دندان یا استفاده از پروتزهای دندانی باشد.

جمع بندی نهایی

پوسیدگی دندان یکی از مشکلات شایع دهان و دندان است که با پیشگیری مناسب و رعایت بهداشت دهان می توان از آن جلوگیری کرد. اتخاذ سبک زندگی سالم، مصرف مواد غذایی کم قند، استفاده از فلوراید و مراجعه منظم به دندان پزشک، از مهم ترین اقداماتی است که می توان برای حفظ سلامت دندان ها و جلوگیری از کرم خوردگی انجام داد. با این حال، در صورت تخریب دندان و مینای آن درمان های موثری مانند ترمیم دندان یا عصب کشی وجود دارند که می توانند دندان آسیب دیده را ترمیم و از پیشرفت بیشتر بیماری جلوگیری کنند.

سوالات متداول